او خاگ(قلیه ی تخم مرغ)

خاگ (تخم مرغ) را به صورت قلیه به این شیوه تهیه می کنند :

ابتدا یک عدد پیاز را خرد کرده و با مقداری روغن سرخ می کنیم و یک مجموعه پیاز سیر را که قبلا پاک کرده ایم، با فلفل، نمک و ادویه کوبیده و به پیاز اضافه می کنیم.بعد مقداری سبزی شامل گشنیز و شنبلیله خرد کرده به آن می افزاییم و صبر می کنیم تا خوب سرخ شوند.آنگاه  یک قاشق مربا خوری رب گوجه فرنگی درآن ریخته و تفت می دهیم وآب تمرغلیظی که از قبل آماده کرده ایم را به آن اضافه می کنیم. اضافی تمر را نیز له کرده و با آب به محتویات ظرف می افزاییم.دو عدد سیب زمینی با قاچ های کوچک نیز به آن اضافه می کنیم و قریب نیم ساعت صبر می کنیم تا درآب تمر بپزد. بعد از آن چهار عدد تخم مرغ را جدا جدا می شکنیم و هنگامی که به سالم بودن آن اطمینان پیدا کردیم، در دیگ غذا می ریزیم . (می توان تخم مرغ را قبل از آب تمر، روی سبزی نیز ریخت).درکاسه ای کوچک، مقداری آب و نصف قاشق غذا خوری آرد حل کرده و به غذا می افزاییم و چهار عدد خرما نیز در کاسه ای جداگانه درآب له می کنیم و آبش را به دیگ اضافه می کنیم و منتظر می مانیم تا غذا دم بیاید

او غاچ (آب قارچ = خورش قارچ)برای 4 نفر

 نیم کیلو قارچ می شوییم و به صورت چهارقاچ آماده می کنیم . مقداری روغن ته قابلمه ریخته و صبر می کنیم تا داغ شود. پس از آن سه عدد پیاز متوسط خرد کرده، درآن می ریزیم و سرخ می کنیم . بعد از آن یک سر پیاز سیرخشک خردکرده به آن می افزاییم . پس از سرخ شدن، قارچ های خرد شده را به محتویات قابلمه اضافه می کنیم و تفت می دهیم . در این هنگام، ادویه، نمک و فلفل، به میزان لازم افزوده، مدت 10 دقیقه با شعله ی ملایم روی اجاق گذاشته و به میزان دلخواه ، آب تمربه آن می افزاییم . آنگاه مقدار اندکی آرد، درآب حال کرده و در ظرف می ریزیم وصبر می کنیم تا غذایمان جا بیفتد . این غذا را معمولاً با نان یا للک صرف می کنند .

شله خرمی(شله خرمایی)sheleh khormoy

مقدارمورد نیازخرما را درظرفی ریخته و آب به آن می افزاییم. بعدآن را روی اجاق می گذاریم ومنتظرمی مانیم تا آب ولرم شود. وقتی که آب ولرم شد، خرماها را باآب هم می زنیم وله می کنیم . وقتی خرماها ازهسته جدا شدند ودرآب حل شدند، آن راازصافی عبورداده وتفاله هایش را نیز هم می زنیم وآن قدراین کاررا ادامه می دهیم تا فقط هسته های خرما روی صافی بماند. آنگاه مایع غلیظ به دست آمده راروی اجاق گازمی گذاریم تا با شعله ی ملایم شروع به پختن کند. مقدار کمی آرد بو داده که از قبل آماده کرده ایم را به آن اضافه می کنیم و مرتب آن را هم می زنیم. درهمان حین نیز مقداری زردچوبه به آن اضافه کرده و به اندازه ی نوک قاشق چای خوری ، نمک درآن می ریزیم و دوباره هم می زنیم تا جایی که شله خرمای ما شروع به سفت شدن بکند. وقتی که روی آتش ملایم کم کم جوشید واندکی سفت شد، زیرآن را خاموش می کنیم. هنگام استفاده، آن را دربشقاب یا سینی ریخته  ومعمولاً قسمتی از آن را اندکی گود کرده و روغن حیوانی درآن می ریزند وبا انگشتان از آن برداشته و درروغن زده ومصرف می کنند . این نوع غذا مخصوص فصل زمستان و روزهای بارانی است .

او بادنگون  برای پنج نفر

موادلازم : روغن/یک عددپیازبزرگ خرد شده/یک کیلو بادنجان خرد شده/سه عدد گوجه فرنگی بزرگ خرد شده/یک لیوان لپه ی پخته/نمک و ادویه جات /تمربه مقدارلازم/دوقاشق رب گوجه فرنگی

طرز تهیه : ابتدامقداری روغن درقابلمه ریخته و پیازخرد شده راروی آن می ریزیم وسرخ می کنیم . بعدازآن بادنجان خرد شده را به آن اضافه کرده وبلافاصله گوجه فرنگی خردشده رابه آن می افزاییم . آنگاه به مقدار لازم،  ادویه، نمک وفلفل  به آن افزوده و سرقابلمه را می بندیم و شعله ی اجاق را کم می کنیم تا غذایمان باحرارت کم پخته شود. حدود نیم ساعت بعد، مواد پخته شده رابا قاشق، مخلوط و له می کنیم و یک کاسه ی آب تمرغلیظ ودو قاشق رب گوجه فرنگی درآن ریخته و دوباره هم می زنیم ودوباره سرقابلمه رابسته و صبرمی کنیم تا غذا باشعله ی کم، جا بیفتد. این خورش را درقدیم بیشترباللک یا نان تازه می خورند.

اوتماته(خورش گوجه فرنگی)

طرز تهیه ی او تماته (آب گوجه فرنگی = خورش گوجه فرنگی):

این غذای ساده ، امروزدربرنامه ی غذایی مردم روستا جایی نداردولی ازغذاهای معمول دهه های پیش بوده است.برای تهیه ی این غذا، ابتدا مقداری روغن درته دیگ می ریزیم. وقتی که روغن، داغ شد، پیازوسیرخردشده رابه آن اضافه می کنیم وصبرمی کنیم تاسرخ شود .سپس گوجه فرنگی چهارقاچ شده رابه آن افزوده وبه مقدارلازم ادویه، نمک و فلفل،  به آن اضافه کرده در ِ دیگ رامی بندیم. پس ازاندکی که گذشت وگوجه فرنگی ها، له شدند، به میزان موردنیاز، به غذایمان آب می افزاییم ومقداری اندک سبزی ماهی خشک شده واندکی آردهم دردیگ ریخته وشعله ی اجاق راکم می کنیم تاغذایمان جابیفتد. این غذارا معمولاً بانان وسبزی وپیاز میل می کنند.

 اوکرکو(آب کرکو= خورش کرکو*)

موادلازم: کرکو/روغن/پیاز/سیر/نمک/فلفل/گوجه فرنگی/نخود لپه ی پخته/تمر/ربع/

برای ساختن این غذا، ابتدامقدارموردنیازکرکوتهیه کرده وپوست می کنیم وتخمه هایش رانیزجداکرده وآن راریزریز(قاچ قاچ)می کنیم وآماده می گذاریم. آن گاه مقداری لازم روغن درقابلمه ریخته وروی اجاق قرارمی دهیم. وقتی که روغن داغ شد، پیازهایی که خردکرده ایم راروی آن می ریزیم تاسرخ شوندآن گاه مقداری پیازسیرکوبیده شده رابانمک ومقداری فلفل به اندازه ای که غذایمان تیز(تند) باشد، مخلوط کرده وروی پیازسرخ شده می ریزیم.بعدازاندک زمانی گوجه فرنگی ریزریزشده رابه آن اضافه می کنیم. بعدکرکوهارادرقابلمه ریخته ومقداری رب و نخودلپه ی پخته شده به آن می افزاییم ودرآن رامی بندیم تاکرکوهابابخار، نرم شوند.آنگاه مقداری تمررادرکاسه ی بزرگی باآب حل کرده و به آن می افزاییم و سرقابلمه رامی بندیم تاجوش بیاید. وقتی غذایمان به جوش رسید، حرارت زیرقابلمه راکم می کنیم تاخوب جابیفتد.هنگامی که غلیظ شدوبه اصطلاح جاافتاد، باگوشت کوب تمام مواددرون قابلمه راله می کنیم وبه مقداری که دوست داریم روی اجاق باقی می گذاریم. این غذای تیزجنوبی رابیشتربابرنج یا للک** میل می کنند.

_____________

   =karku*نوعی صیفی بین طالبی وخیارچنبر. به خربزه ی نارس هم می گویندودرکرمان نیز به معنی اخیربه کارمی رود./سیری درگویش دشتستانی- پری برازجانی- صفحه های 534-535

** غذایی که ازگندم کوبیده درست می کنند. طرزتهیه ی آن رادرآینده خواهیم گفت.

ماهی متو( کلیکا) motu

دونوع ماهی متووجوددارد:ا- درشت 2- ریز

1- ازمتوی درشت برای قلیه (اومتو) استفاده می شود. طرزتهیه کردن آن این است که اول، متورابه مدت یک ساعت درآب گرم خیس کرده، بعد، سر، ودُم ِآن راجدامی کنیم آنگاه باچاقومتوهاراازسرتادم، ازوسط جداکرده وچون آب گرم باعث نرمی آن شده، خارهای وسط (تریزمازه)را ازگوشت آن جدامی کنیم وبعدازاینکه همه ی آنهاراتمیزکردیم، چندین بارباآب تمیز، متوهاراآب کش می کنیم . به خاطرنرم شدن ، پوست آن هم دراین میان پاک می شود. بعددردیگی مقداری روغن ریخته وپیازرادرآن سرخ می کنیم وپیاز ِسیرراباادویه ، فلفل ونمک می کوبیم وبه آن اضافه می کنیم. بعدازاین که سرخ شد، سبزی ماهی که ازقبل آماده کرده ایم ومتشکل ازگشنیز وسمبااست رابه آن می افزاییم. وقتی سبزی راخوب سرخ کردیم، متوهاراروی آن می ریزیم وصبرمی کنیم تاخوب تفت بخورد. بعدآب تمربه آن اضافه می کنیم بعدازحدودنیم ساعت ، مقداری آردرادرکاسه ای ریخته باباقی مانده ی تمروآب مخلوط کرده وبه آن اضافه می کنیم ومی گذاریم تا2ساعت باشعله ی کم بجوشدودم بکشد. می توانیدبه صورت دلخواه ازدودانه ی خرماهم برای چاشنی قلیه استفاده کنید.

2- ازمتوی ریزبرای اضافه کردن به برنج استفاده می شود(پلومتو). برای این کارمتوی ریزرامانندمتوی درشت تمیز کرده وروی پیازوپیازسیرسرخ می کنیم وبعدمقداری سبزی ماهی که تشکیل شده ازگشنیزوشویدوسمباکه ازقبل خردکرده ایم به آن اضافه می کنیم وپس ازاین که خوب باهم مخلوط شدند، ادویه، نمک، فلفل ولیموبه مقدارلازم به آن می افزاییم وبعد به مدت نیم ساعت باشعله ی کم آن هارامی پزیم وصبرمی کنیم تادم بکشدبعد، آن رادروسطِ برنج ِآب کشیده گذاشته وبرنج رادم کرده ومی پزیم.

مشتک جیکه ای

دربهارکه بیابان هاسرسبزمی شود، دردشتستان گیاهانی می رویندکه مصرف غذایی دارندیکی از آن ها «جیکه1» نام دارد.دربناردونوع «جیکه» شناخته شده است یکی« جیکه ی  خشو2»ودیگری« جیکه ی ملو3». مردم« جیکه »رامی چینندوپس ازتمیزکردن ، شستشووخردکردن، آن راباادویه جات هم قاطی می کنند. ازطرفی به اندازه ی لازم آرد راخمیرکرده ونان های کوچکی به نام« مشتک4» درست می کنندآنگاه مقداری «جیکه» راروی یک «مشتک » می پاشندو«مشتکِ» دیگری روی آن می گذارندوباانگشتان دودست آن هارا به آرامی به هم فشارمی دهندتالبه هایشان بچسبدو«جیکه» بیرون نریزد. تمام «مشتک» های موردنیازکه آماده شد، آن هاراروی « تاوه5» ی داغ قرارمی دهندومی پزند. یک سمت  مشتک که پخت،

آن را وارومی کنندتالایه ی زیرین نیزپخته شود. آنگاه آن ها رادر« سینی» یا«تویزه6» ای که درکنارشان است می گذارند. همه ی «مشتک» هاکه پخته شدند،باروغن، چرب می شوند.از این نوع غذاکه درواقع دو«مشتکِ» به هم چسبیده هستندمعمولاً برای شام یاصبحانه استفاده می کنند. گاهی نیز به جای« جیکه»، آنان رابا«کرات7(تره)»، « پیاز»یا« سیرموک8» هم درست می کنند که به آن« مشتک پیازی»، «مشتک کراتی» یا«مشتک سیرموکی» می گویند.

________________

1-          جیکهjikeh   = گیاهی خودروازخانواده ی سیر، که برگ های آن شبیه تره استودرگندمزاروماسه زارمی روید. سیری درگویش دشتستان پری برازجانی ص 356

2-          ...   khashuجیکه ی خوشمزه که خوش طعم است وآن راخام خورد یامانندشویدبه پلومی زنند. همان کتاب ص 356

3-          ...melu   برگ آن پهن ترازجیکه ی معمولی است ومصرف خوراکی دارد. همان ص 356

4- moshtak

  5- طبق مانندی فلزی وخمیده مثل سپر که زیرآن آتش روشن می کنندوروی آن نان یامشتک می پزند.

6-    tavizeh نوعی سینی مدورکه ازبرگ ولیف نخل بافته می شود. همان ص 341 آقای هیبت الله مالکی درجلسه ای اذعان داشتندکه این کلمه دراصل « تویزه»یعنی منسوب به شهرباستانی وتاریخی «توز» بوده است.

7- koraat