واحد طول و ارتفاع

یک پینجه = معادل ضخامت یک انگشت شهادت 1

چهار پینجه = معادل چهار انگشت چسبیده کنار هم از یک دست که از سمت انگشت کوچک حساب می شودو شست در آن نقشی ندارد .

بدس = معادل حداکثر فاصله ی ممکن از ابتدای انگشت کوچک تا انتهای انگشت شست . 2

کرو = فاصله ی آرنج تا نوک انگشت میانی یک دست 3

قدم = معادل یک گام برداشتن در راه رفتن به اندازه ای که باز کردن پا ، مانع از حرکت سریع نشود .

وار = اندازه ای معادل یک متر

گز = فاصله ی نوک انگشت یک دست تا نوک بینی . در گز کردن ، باید تا حد ممکن ، دست را باز کرد و به سمت کمر برد و نیز سر را به جهت مخالف دستی که باز شده چرخاند تا فاصله ی حداکثری ایجاد شود .

بغل = معادل فاصله ی باز کردن دو دست در حداکثر امکان

بالا = معادل بلندای قامت یک انسان . معمولا برای اندازه گیری دیوار و چاه و ارتفاع به کار می رفت .

یه دس و یه بالا = اندازه ی یک قامت انسان و  یک دستش که بالا رفته باشد .  4

فرسق = معادل 12 هزار قدم معمولی 5

____________

1- پینجه pinje =  پنجه - انگشت

2- بدس  bedes =  بدست . وجب

3- کرو  koru

4- یک دست و یک بالا

5- فرسق  farsagh =  فرسخ

 واحد وزن

من : در کشور این واحد متغیر است و آنچه که معمول است منِ تبریز است که معادل 3 کیلوگرم می باشد . اگر چه من در دشتستان معادل 66 کیلو گرم معمول بوده ولی در بنار آب شیرین و صفی آباد ، 75 کیلو است که به آن یک من هاشم می گویند و در زیارت و کلل 80 کیلو است .

چارک : معادل یک چهارم من است .

سهی : معادل یک دوم چارک است .

پونزه ی : معادل یک دوم سهی است .

هفت و نیم : معادل یک دوم پونزه ی است .

نصف هفت و نیم : معادل یک دوم هفت و نیم است .

قیاس : معادل 285 گرم و48 هزارم گرم ( یک چهارم نصف هفت و نیم ) است .

قیاس نیز به چهار قسمت تقسیم می شد که ربع قیاس ، نیم قیاس و سه ربع قیاس مورد استفاده قرار می گرفت . 

  بادها

برای دوستانی که مطالب مربوط به بنار را منظم دنبال می کنند ، شاید این سوال پیش بیاید که پرداختن به مبحث بادها ، ربطی به ترتیب مطالب مندرج در وبلاگ ندارد . البته این سخن عین صواب است اما باید توجه داشت که در هنگام تنظیم کتاب بنارانه ، هر سخن در جای خود می آید و این پراکندگی نیز مجالی برای تنفس دوستان نویسنده ی مقالات و تنوعی برای شما خواهد بود . باد ها در بخش کلیات و طبیعت بنار مطرح است .

باد صبا که در واقع همان نسیم بهاری است که صبح هنگام و به آرامی می وزد . این باد بسیار دلپذیر است و همه از آن لذت می برند .

گفت پیغمبر به اصحاب کبار

تن مپوشانید از باد بهار

هر چه از بهار به سوی تابستان می رویم ، وزیدن باد ها سریع تر و طولانی تر می شوند . به تابستان که برسیم ، بادها سوزان وی شوند و شن ها و خاک ها را با خود جا به جا می کنند . این گونه بادها معمولا از ابتدای بعد از ظهر آغاز و تا تنگ غروب ادامه می یابند . نوعی از این بادها موسمی است که به مدت چند ماه پیوسته می وزد . این باد بعد از ظهری که تش باد نیز گفته می شود ، بوته های « باد آورد ها » را از ریشه جدا کرده و به صورت گوی بزرگی از خار ، در بیابان می غلتاند  و می برد . این باد در خرداد و تیر ، شدت بیشتر و گرد و خاک زیادتری همراه دارد . مسیر این باد از غرب به شرق است .

هر گاه از شدت سرعت باد کاسته شود و با آرامش بیشتری بوزد ، باد اوسه است یعنی بادی که کشاورزان می توانند به کمک آن ، کاه را از غلات خود جدا کنند .

گرد باد نیز نوعی توفان است که در بعد از ظهر ها شکل می گیرد . براثر گردباد ، انبوه خاک در کوچه های روستا جمع می شود . باد شمال که در فصل های مختلفی می وزد ، نوع تابستانه آن شب هنگام است ولی در زمستان و پاییز ، روزها می وزد . در شب های تابستان که گرما و عرق و پشه بیداد می کند ، وجود باد شمال نعمتی محسوب می شد .

لهیمر از باد هایی است که سالی یک بار می وزد و خسارات بسیاری به مزارع و صنایع دریایی وارد می کند . لهیمر ابتدای تغییر فصل است و پس از آن ، هوا یکباره تغییر می کند و از شدت گرما به طرز محسوسی کاسته می شود .لهیمر معمولا همراه با توفان شدید و باران است . مسیر این باد معمولا از شمال غرب به جنوب شرق است و باعث شکستن درختان می شود . در بهمن ماه 1354 ، وزش لهیمر علاوه بر از بین بردن تعدادی زیاد از درختان نخل و کُنار شد ، بلکه دیواری از منزل مرحوم محمد جعفر جعفری را فرو ریخت و تعدادی از گوسفندان وی را از بین برد .

سهیل نیز پس از لهیمر است و درواقع پس از طلوع ستاره ی سهیل است . باد هیرون نیز از معدود بادهایی است که مسیر آن از جنوب به شمال است .

باد کُه از نادر بادهایی است که از سمت شرق و سمت غرب می وزد .

باد چپ هنگامی است که باد اوسه که معمولا از شمال غربی به جنوب شرقی وزیده ، دچار پیچش شده و کار برزگران را دشوار می کند .

بازی های محلی       20
بازی تیر مایه یا تیر ماره

این بازی در سایر نقاط کشور به تیله بازی معروف است برای انجام این بازی به تعدادی مهره گرد که معمولا شفاف با سه هلال رنگی درون آن است وتعدادی گود کوچک موسم به کول (معمولا به تعداد بازیکنان) نیاز می باشد تعداد نفرات این بازی دو الی سه نفر است روش بازی به این صورت است که در ابتدا شروع کننده بازی در محلی که به عنوان ایستگاه آغاز بازی مشخص شده است قرار می گیرد وبصورت نشسته یا ایستاده در حالی که مهره (تیر مایه) را در میان انگشت میانی وانگشت شست قرار داده دو گود مقابل را هدف قرار می دهد سپس با حالت فشار انگشت میانی را از زیر انگشت شست رها می کند تا مهره به سمت کول ها پرتاب گردد اگر مهره رها شده درون یکی از کول ها غلتید بازیکن شروع کننده آن را برداشته وکول بعدی را هدف گیری می کندچنانچه بازیکن موفق شود هر دو کول را تسخیر نماید برنده بازی می شود و مهره ای از حریف را تصاحب می نماید اما اگر موفق به قرار دادن مهره خود در کول نشد نوبت به حریف می رسد که باید یا مهره بازیکن شروع کننده را هدف قرار دهد ویا مهره خود را در کول ها بیاندازد واگر مهره حریف را هدف قرار داد یک مهره از او را تصاحب می کند ومجددا بازی را ادامه میدهد واینبار کول را هف گیری می کند ووقتی موفق شد مهره خود را در هر دو کول بیاندازد بازی خاتمه می یابد در هر صورت این بازی زمانی برنده دارد که یکی از بازیکنان موفق شو هم مهره حریف را مورد اصابت مهره خود قرار دهد و هم هر دو کول را تسخیر نماید  .

بازی های محلی        19

قاب بازی   قسمت هفتم

دسه زنو

این بازی همانند بازی جیک پوک دو نفره بازی می شد با این تفاوت که بازی دسه زنو به صورت سرپا و متحرک بازی می شد . در این بازی ، بازیکنان ابتدا با ریختن قاب  ،شروع کننده بازی را مشخص می کردند . قاب هرکس به صورت اشت می افتاد ، بازی را شروع می کرد . دراین موقع نفر مقابل قاب خود را به فاصله دو یا سه متری از حریف پرت می کرد یا اصطلاحا در می رفت و حریف باید با نشانه روی قاب را می زد که اگر موفق به زدن قاب می شد ، حریف یک قاب از قاب های خود را به او می داد و اگر موفق به زدن قاب نمی شد ، نوبت به حریف می رسید که با قاب خود قاب اورا هدف قرار دهد . این بازی در حال حرکت انجام می شد و بازیکنان گاه در حین بازی بدون اینکه متوجه شوند مسافت های طولانی را در حال بازی طی می کردند . این بازی در عین سادگی بسیاز مفرح و شاد بود      .

بازی های محلی     18

قاب بازی    قسمت ششم

جیک پوک      jik  - puk

پنجمین بازی متداول با قاب در بنار بازی جیک پوک بود این بازی شباهت های زیادی با بازی سیر موک داشت اما اختلافی که با بازی سیر موک داشت در این بود که در این بازی دایره ای وجود نداشت وبازیکنان برای شروع بازی به دایره نیاز نداشتند بنابراین برنده بازی به شیوه دیگر انتخاب می شد این بازی دو نفره بود ومعمولا در حاشیه بازی های اصلی مثل بازی ان که در ظهر تابستان ودر زیر سایه درختان کنار انجام میشد بازی می گردید روش انجام این بازی به این صورت بود که یکی از بازی کنان قاب ها را در دست می گرفت وپس از چند بار تکان دادن آنهارا بر زمین می ریخت پس از زمین ریختن قاب ها اگر یکی از قاب ها به حالت پوک قرار میگرفت ودیگری به حالت جیک بود شروع کننده بازی کسی بود که قابش حالت پوک داشت که در این موقع می بایست به طریقی که در بازی سیر موک شرح داده شد به قاب جیک ضربه میزد بطوریکه قاب جیک در اثر ضربه وارده تغییر وضعیت داده وبه حالت پوک قرار میگرفت که در اینصورت ضربه زننده برنده بود اما اگر ضربه قادر به تغییر وضعیت قاب حریف نمی شد نوبت بازی به حریف می رسید که باید با زدن ضربه قاب نفر مقابل را از حالت پوک به جیک برگرداند در هر صورت ملاک برنده شدن توانایی تغییر وضعیت قاب ها بود البته در حالتی دیگر نیز بازی برنده داشت وآن در صورتی بود بود که در زمان انداختن قاب ها بر روی زمین یکی از قابها حالت اشت (اسب یا خر) می افتاد وقاب دیگر حالت جیک یا پوک قرار می گرفت که در این وضعیت اصطلاحا گفته می شد توسرش اگر قاب اشت خر بود وقاب دیگر پوک می گفتند که خر تو سر پوک ومالک قابی که حالت خر مافتاد برنده بود وبرای اسب وجیک نیز همین صورت بود در این حالتها دیگر بازی انجام نمی شد وبرنده یکسره با توجه به وضعیت قابها مشخص می گردید (این نوع برنده شدن در بازی سیر موک نیز وجود داشت)

بازی های محلی             17

قاب بازی      قسمت پنجم

سیرموک          sirmuk

بازی سیرموک نیز همانند یکی وریش بصورت نشسته انجام می شد در تمام بازیهای با قاب هدف تصاحب قاب های حریف بود وزمانی بازی برنده داشت که یکی از بازیکنان می توانست قاب سایرین را تصاحب نماید در این بازی نیز که بصورت دویا سه ویا چهار نفره برگزار میشد هدف اصلی همان تصاحب قاب سایرین بود بازی سیرموک بدین صورت بود که ابتدا دایره ای کوچک به قطر تقریبی نیم متر بر روی زمین ترسیم می کردند سپس بازیکنان دور آن دایره می نشتند ویکی از آنها قابها را بر روی زمین در محدوده دایره ترسیم شده می ریخت وقاب هرکس اشت می آمد باید بازی را شروع می کرد وبا قاب خود به گونه ای به حریف ضربه می زد که قاب حریف از دایره مذکور خارج شود ضربه زدن نیز شیوه خاص خود را داشت برای ضربه زدن به قاب حریف بازیکن حق برداشتن قاب خود و پرت کردن آن بسمت قاب حریف را نداشت بلکه باید در حالتی که قابش به شکل پوک یا جیک قرار داشت دست خود را روی زمین در کنا آن قرار می داد ودر حالی که انگشت شصت را بر روی انگشت میانی قرار می داد شبیه حالت بشکن زدن یک دست با انگشت میانی به قاب خود ضربه وارد می کرد وآن را بسمت قاب حریف هدایت می نمود اگر شدت ضربه در حدی بود که در اثر برخورد قاب ضربه زننده با قاب حریف موجب بیرون راندن قاب حریف به بیرون از دایره می شد کسی که بازی میکرد برنده بود واگر ضربه توانایی بیرون بردن قاب حریف را نداشت نوبت بازی به حریف می رسیدواو می بایست به شیوه گفته شده عمل می کرد تا برنده بازی باشد در این بازی برنده کسی بود که قادر به بیرون کردن قاب تمام حریفان از دایره می شد .

بازی های محلی            16

قاب بازی     قسمت  چهارم

 یکی و ریش  yaki - vo - rish     

یکی دیگر از انواع بازی های قاب که در بنار متداول بود ، بازی « یکی وریش * » بود . این بازی بر خلاف دو بازی شرح داده شده در قسمت های قبل ، نیاز به تحرک وایستادن نداشت و به صورت نشسته و ساکن در یک جا انجام می شد . بازی به صورت دو نفره و یا چهار نفره انجام می گر دید . روش بازی به این صورت بود که ابتدا هرکدام از بازیکنان ، یک قاب وسط می گذاشتند . سپس یکی از بازیکنان قاب ها را برداشته ،  پس ازچند بار تکان دادن در دست ، آنها را بر زمین می ریخت . قاب هرکس « اشت » می آمد ، او قاب ها را برمی داشت و بقیه هرکدام یک قاب به چهار قاب قبلی اضافه می کردند که به این ترتیب تعداد قاب ها به هشت عدد می رسید و فرد مذکور مجددا قاب  هارا بر زمین می ریخت .  پس از ریختن قاب ها بر زمین ،  حالت قاب ها بررسی می کردند و سخت ترین حالت شکل گرفته را از حریف می خواستند که انجام دهد مثلا اگر چهار قاب به حالت پوک قرار گرفته و دو قاب اسب بود و یک قاب خر و دیگری جیک بود ،  فرد بازیگردان به حریف می گفت : چهار پوک ودو اسب بیار .  وحریف باید قاب ها را برداشته ومجددا به زمین می ریخت .  اگر چهار قاب حالت پوک ودو تا به حالت اسب قرار گرفته بود ، برنده می شد وقاب ها را تصاحب می کرد . اما چنانچه موفق نمی شد که خواسته بازی گردان را برآورده نماید و قاب ها به حالت دیگر بر روی زمین قرار می گرفت ،  بازنده بود وقاب ها به نفر برنده یعنی بازیگردان می رسید . 

_______________

* - ری در گویش بنار به معانی مختلف آمده ولی در اینجا به معنای  روی و بالا و در نقش قید جهت است . حرف شین نیز در اینجا ضمیر پیوسته است .  یکی و ریش یعنی یکی بالای آن . یکی بیشتر از قبلی . افزون بر قاب های قبلی ، یک قاب دیگر به هرکدام اضافه گردد      . 

بازی های محلی        15

قاب بازی     قسمت سوم

 خطّه         khatteh

این بازی بیشتر در زمستان وروز هایی که هوا مطلوب بود انجام می شد . تعداد بازیکنان بسته به نفرات حاضر در محل بود وتعداد مشخصی نداشت . حداقل دو نفر وحداکثر تا ده نفر هم ممکن بود برسد . روش بازی بدینگونه بود که ابتدا دایره ای به قطر دو متر بر روی زمین کشیده می شد وسپس در مرکز دایره خطی می کشیدند وهر نفر یک یا دو قاب بر بر روی خط مذکور قرار می دادند . قاب ها در یک ردیف بر روی خط قرار می گرفت . بعد بازیکنان به شیوه ای که در قسمت های قبلی گفته شد ، نفرات شروع کننده بازی را مشخص می کردند . آنگاه در فاصله ی حدود یک و نیم متری از دایره ترسیم شده ودر محلی که با رسم خطی مشخص می گردید ، قرار می گرفتند . سپس نفر شروع کننده در حالی که دسّه ی خود را در میان انگشت شست وانگشت اشاره گرفته بود ، قاب های در مرکز دایره را هدف قرار می داد ودسّه را به سمت آن ها پرتاب می کرد و اگر دسه به قاب ها برخورد می کرد و در اثر ضربه دسّه قاب ها به بیرون از دایره پرت می شد ، نفر ضربه زننده ، قاب های پرت شده به خارج دایره را تصاحب می کرد و مجددا دسّه ی خود را به سمت قاب های مانده در محدوده ی دایره پرت می کرد تا زمانی که نفر شروع کننده می توانست با ضربه دسّه ، قاب ها را از محدوده دایره خارج نماید ، باید به بازی ادامه می داد . اگر ضربه ی فرد شروع کننده موجب بیرون رفتن قاب ها از محدوده دایره نمی شد ، نوبت بازی به نفرات بعدی می رسید . با این تفاوت که دیگر لازم نبود بازی از روی خط شروع آغاز شود و هر فردی که نوبت بازی او بود ، بر روی خط دایره قرار می گرفت وسعی می کرد به نزدیکترین قاب ضربه بزند وآن را به خارج پرت نماید ودر مرحله بعدی از نقطه ای که دسّه ی او در هنگام ضربه قبلی قرار گرفته بود ، بازی را شروع می کرد . بنابراین سعی می کرد ضربه را به صورتی بزند که هم قاب هدف به خارج دایره برود ، هم دسّه به نزدیکترین فاصله از دیگر قاب ها قرار گیرد . .نکته ی قابل ذکراین است که وقتی فرد شروع کننده بازی به قاب ها ضربه می زد وآن ها را از حالت ردیف اولیه خارج می کرد ، گفته می شد که قاب ها اشکسه یا پشکسه که در این حالت نفرات بعدی بازی را از روی خط دایره شروع می کردند    .

بازی های محلی           14

قاب بازی     قسمت دوم

 ان     an

این بازی به صورت دو نفره یا چهار نفره انجام می شد و روش انجام آن بدین صورت بود که هر نفر ، یک یا دو قاب وسط می گذاشتند (اگر بازیکنان دو نفر بودند هر کدام دو قاب ) سپس با قاب هایی که به آن دسّه (دسته) گفته می شد ، شروع کننده ی بازی ، مشخص می گردید . دسته قابی بود که هر نفر قبلا آن را از میان قاب های خود انتخاب کرده بود وقسمت تو رفته آن را به وسیله ی سرب و قیر ، پر کرده بود تا سنگین شود و قسمت های جانبی آن را با مالش قاب بر سطحی زبر ،  صاف می نمودند تا هم در زمان بازی به راحتی به صورت « اشت » قرار گیرد وهم برای بازی ، خوش دست گردد . برای انتخاب فرد شروع کننده ی بازی ، ابتدا دسته ها را یک نفر در دست می گرفت وآن ها را بر روی زمین می ریخت . قاب هر کس به صورت « اشت » (حالتی که قاب بر روی یکی از وجه های خود قرار می گرفت)1 می ایستاد ، شروع کننده بازی بودو می رفت بر روی خطی که از قبل به عنوان « گانه »  2مشخص شده بود قرار می گرفت و دسته را به سمت چهار قابی که بر روی هم قرار داده شده بود ، پرت می کرد . اگر دسته به توده ی قاب ها بر خورد می کرد ، هر کدام ار قاب ها راکه به حالتی که دسته قرار داشت می افتاد ، تصاحب می کرد واگر هیچ کدام از قاب ها ، حالت دسته را به خود نمی گرفت ،  نوبت بازی به حریف می رسید . در این بازی کسی برنده بود که می توانست قاب بیشتری از چهار قاب را تصاحب نماید ویا با دسته خودبه قاب حریف ضربه بزند که در این صور ت هر چهار قاب را تصاحب می کرد     .

 ____________

1 -   ash t  : قرار گرفتن قاب روی خر یا اسب را اشت می گفتند . به قسمت دویست و ده ( قسمت قبلی ) رجوع شود   .

2 - gaaneh