پراکنده 6

سوخت 2

 تپاله   

استاد فریدون جنیدی درکتاب ارزشمند  « داستان ایران بر بنیاد گفتارهای ایرانی » ، رام کردن حیوانات را مربوط به زمان تهمورث می داند . وی که محوریت نوشته های کتاب را بر پایه ی  کتاب های وندیداد ، اوستا ، شاهنامه ی فردوسی و نگاره های منقوش در دل سنگ ها  قرارداده است ، معتقد است که در دوران سرماهای شدید هزاره های گذشته ، اجداد ما علاوه بر این که از شیر حیوانات استفاده می بردند ، خود را درکنار آنان نیز  گرم می کردند1 . بهره وری بشر از حیوانات اهلی شیوه های گوناگونی داشته و دارد .   در دهه های گذشته ، یکی دیگر از راه های  استفاده از حیوانات دارای سُم  در روستای بنار آب شیرین ، تهیه ی سوخت زمستانی از آنان بود . بدین گونه که زنان روستا هر صبح زیر پای حیوانات از جمله گاو را جارو کرده ، تپاله های آن را با دست جمع می کردند و به صورت گلوله هایی بزرگ ، بر لبه ی دیواری کوتاه می زدند تا همان جا بماند و خشک شود و در پاییز ، قبل از باران ، آن ها را جمع کرده و در گوشه ای از اتاق چاله دان « چالدونی » می انباشتند تا هم بتوانند با آن نان و غذا بپزند و هم خود را در شب نشینی هایشان گرم نگه بدارند . علاوه بر تپاله ی گاو ، پشکل بز نیز چنان اهمیتی داشت تا زنان و دختران ، هر صبح  به محل تجمع گله ها بروند و پس از آن که گله آهنگ بیابان کرد ، جایش را جارو بزنند و به خانه بیاورند و از آن استفاده کنند . استفاده از چنین سوختی نه تنها مضر نبود ، بلکه برای انسان ، مفید هم بود چرا که این حیوانات از انواع و اقسام علوفه ها و گیاهان دارویی استفاده می کردند و دود ناشی از تپاله های آنان برای درمان برخی بیماری ها سودمند بود . در گفتار های آینده  در بخش باورها  خواهیم دید چگونه در طب سنتی روستا ، برای درمان بسیاری از بیماری ها ، از مدفوع الاغ ماده که در مقایسه با الاغ نر ،  آزاد تر  بود تا در بیابان ها بچرد و گیاهان مختلفی را بخورد ، استفاده می کرده اند . 

 ___________

1-داستان ایران بر بنیاد گفتارهای ایرانی . دفتر نخست از آغاز تا خاموشی دماوند . فریدون جنیدی . چاپ نخست 1392 . موسسه نشر بلخ