کشاورزی   22

لاله بخش چهارم

درفرهنگ  بنار ، خیار دونوع است . خیار سرد و خیار گرم . خیار سرد به هندوانه گفته می شود و خیار گرم ، از خانواده ی خربزه است که در بخش بعدی بیشتر به آن می پردازیم . هنگامی که خیار (هندوانه ) در آستانه ی رسیدن ( رَش ) قرار گرفت و گوشت آن از سفیدی به سرخی مایل شد ، کشاورز نه تنها در روز ، بلکه در شب نیزدر مزرعه می ماند و از مزرعه مراقبت می کند . او در مزرعه با چوب درخت گز و برگ های نخل ، « کپر » می سازد و روزها در آن اقامت می کند و برای درامان ماندن از خطرات حیوانات درنده و گزنده « لوکه » می زند ( می سازد ) و شب ها بر فراز آن می نشیند و همان جا نیز می خوابد. برای پاییدن لاله در روز ، معمولا کودکان ظهر ها در کپر می ماندند . خیار کم کم می رسد اما معمولا پیش از آن که کشاورز بتواند اولین هندوانه ی رسیده ی مزرعه اش را بچیند و به خانه ببرد ، روباه آن را تشخیص داده و نیمه شب دزدانه به مزرعه آمده و آن را می خورد . روباه و کفتار ، هرگز در انتخابشان اشتباه نمی کنند به همین دلیل نیز ضرب المثلی البته با روی کردی اجتماعی پدید آمده که :

خیار خو ، گیرِ کفتار میا ( هندوانه ی خوب ، نصیبِ کفتار می شود )

کشاورز برای به شک انداختن دزدان هندوانه و تاراندن روباه و کفتار ، در مزرعه اش « الموک » ( مترسک ) می سازد . او معمولا دو چوب به شکل صلیب ساخته و در مزرعه نصب می کند و لباسی به آن می پوشاند و قوطی حلبی مناسبی به جای سر ، روی آن می گذارد . شب ها معمولا در لاله سکوت حکم فرماست . کشاورز سعی می کند زمان آمد و رفتش به مزرعه را کسی تشخیص ندهد که اگر شبی از شب ها نخواست یا نتوانست به مزرعه بیاید ، کسی متوجه نشود . به همین منظور در تاریکی شب به لاله می آید و پیش از طلوع بر می گردد  . شب ها ، پرنده ی  « تیترون »  ( تیتروک – تیترموک ) نیز آواز خوان و قیقاچ زنان به یاری او می آید . منوچهر آتشی شاعر بین المللی دشتستانی در پاورقی یکی از شعرهایش ، تیترون را مرغ خوش خبر می داند ومی گوید : « ... و تیترموک اگر پاسخ نداد  از سال پر برکت / غم دل می توان با ساز قلیان گفت » . باور مردم بنار براین است که هرگاه تیترون آوازی بخواند ، بی شک دزدی دیده است چرا که بر اثر ریتم آهنگ صدای او معتقدند که می گوید : « دزی دیدم . دزی دیدم » . در چنین مواقعی معمولا موجودی زنده دیده است و بالای سر او رفته و پایین و بالا می رود و او را تعقیب می کند تا کشاورز هوشیار و مراقب باشد .

برای تشخیص خیار رسیده از نارس ، چند راه وجود دارد :

الف : کشاورز براثر تجربه ، از روی رنگ هندوانه که از سبز باز به سبز بسته تبدیل شده ، تشخیص می دهد .

ب : گلی که در ته هندوانه قرار دارد ، باید کاملا خشکیده شده و افتاده باشد و جای آن نیز شفاف شود .

ج : کشاورز کنار بوته می نشیند و هندوانه را به آرامی و طوری که از ساقه جدا نشود ، روی زانو می گذارد و گوشش را به آن نزدیک کرده و فشار می دهد . اگر هندوانه خش خش کرد ، رسیده است در غیر این صورت آن را روی زمین می گذارد و سراغ هندوانه ی بعدی  می رود .

د : کشاورز ، انگشت شست را روی ناخن انگشت میانی گذاشته و محکم فشار داده و در همان حال رها می کند و به این ترتیب چند ضربه ی پیاپی به هندوانه می زند و به طنین صدا گوش می دهد . اگر صدا ، نازک و زلال و زیر بود ، نارس است و اگر صدا ، بم بود ، هندوانه رسیده است . این نوع گزینش ، رایج ترین راه انتخاب هندوانه در بنار آب شیرین است .

اگر خیاری بیش از اندازه برسد و از دید کشاورز مخفی بماند وچیده نشود ، « طومش » (طعمش ) تغییر می کند و می گویند گذشته است .