نوروز

     مقدمات نوروز با چهار شنبه سوری آغاز می شد . شب چهار شنبه سوری یا غروب آن روز ،  در خانه ها آتشی افروخته می شد و یک نفر آن  آتش را در تمام خانه ها می گرداند و به تمام گوشه ها و زوایای حیاط می برد و با این عمل ، بدی ها و نکبت و تنبلی ها و سیاهی ها را از خانه می زدود  تا نوروز زیبا از راه برسد . .  در فرهنگ ایرانی ، شب آخرین چهار شنبه ی سال ، چهار شنبه سوری است و آتش بر می افروزند و جشن می گیرند اما در بنار آب شیرین ، در شب آخرین چهار شنبه ی ماه صفر آتش به دست گرفته و زوایای خانه را می گردند و کوزه های کهنه و ترک خورده را می شکنند . این مراسم به « صفرک دَر » معروف است . « ... مردم در چهار شنبه آخر ماه صفر در هنگام غروب به ساحل دریا می رفتند و برای این که از سنگینی ماه صفر بکاهند ، هفت سنگ صاف و کوچک از سنگ های صاف ساحلی را انتخاب کرده و به دریا می انداختند و این بدان معنی بود که این ماه را به سلامتی سپری کرده اند . ... اینجا نیز نام چهار شنبه سوری ماه صفر به نوعی باز گردانی آیینی ایرانی به باوری مذهبی و بومی در منطقه ی بوشهر است . » سودابه معموری . گزارش اجمالی از پرونده ی ثبتی سه اثر معنوی . بوشهر نامه . شماره ی 14    « بر اساس باور ها ، در شب چهارشنبه سوری نباید نفرینی صورت گیرد زیرا برخی بر این باورند که در روزهای آخر سال جمعا 1999 بلا نازل می شود که فقط 999 تای آن در این شب رخ می دهد . در استان بوشهر ، عصر چهارشنبه سوری کوزه ی نو یا کوزه ی کهنه را می شکنند و معتقدند که از این طریق بلاها را دور می ریزند .  نصرالله اسدی . برخی باورها و آیین ها در استان بوشهر . مجله ی بوشهر نامه . شماره 13

 نوروز ، روز شادمانی مردم بود . روز جشن و دید و بازدید  و از شادی کودکان در کوچه ها ، غوغایی برپا بود . همه ی مردم از کوچک و بزرگ ، نو ترین لباس هایشان را می پوشیدند و به دیدار هم می رفتند و از همدیگر با آجیل پذیرایی می کردند .   شب تحویل سال نو ، دی عید (مادرعید) به همه ی خانه ها سرمی زند .  به همین دلیل برای  رضایت خاطر او ، مردم  خانه ها را می آراستند و در طاقچه ها ، گل وگیاهان خوش بو و زیبایی مانند مرمرشک  و میوه هایی مانند  بُل(کـُنار) می گذاشتند ، تا دی عید بیاید و یکی یکی آن ها را ببوید و با رضایت برود .

« ... زردشت گفت که روان مردگان در ایام فروردگان به خانه ها ی ایشان باز می گردند و امر کرد که در آن ایام خانه ها را پاک کنند و فرش های پاک بگسترند و آنجا خوردنی های خوش مزه و اشتها آور بنهند و بخورند تا روان مردگان به بو و نیروی آن قوت گیرند . » ترجمه از غرراخبار ملوک فرس ثعالبی . صادق هدایت . نیرنگستان . صفحه ی 108 پاورقی

« ... ایرانیان باستان در شب نوروز آتش های بسیاری را می افروختند و گناهان خود را از این طریق پاک می کردند و تن خود را با آب می شستند و بر همدیگر آب می پاشیدند  با این امید که در سالی که در پیش روی دارند ، باران بسیار ببارد و در تشتی از هفت نوع دانه می کاشتند  به امید باروری بیشتر محصول و زندگی با نشاط تر . »  دکتر عباس عاشوری نژاد . آیین ها و آیینه . بوشهر نامه . شماره ی 14

   در گذشته زرتشتیان خوان نوروزی را با مائده های زمینی و درختی می آراستند و برای اَمشاسپندان، هفت فرشته مقدس دین مزدیسنا، که در ده روز فروردگان - از 26 اسفند تا 5 فروردین – از جهان مینوی به زمین می آمدند ، می گذاشتند. (همان، ص52)

  مردم معتقد بودند که درست در همان لحظه ی تحویل سال ، تمام آب رودخانه ها روغن می شود . نقل است که پیرزنی شب هنگام  برای آوردن آب به رودخانه می رود . آن موقع تهیه ی آب آشامیدنی از رودخانه ها بود . پیرزن کوزه ای آب بر می دارد و به خانه بر می گردد .  صبح روز عید نوروز که پیرزن از خواب  بر می خیزد و می خواهد از آب استفاده کند ، متوجه می شود که کوزه لبریز از روغن است . آنگاه متوجه می شود که لحظه ی تحویل سال کنار رودخانه بوده است   درهنگام تحویل سال ، هرکسی به هرکاری مشغول باشد ، در سال جدید هم به طور غالب  درگیر همان کار می شود . به همین دلیل در آن هنگام  ، مردم به شادمانی و انجام کارهای خوب می پردازند . «  ... اگر کسی در موقع تحویل درخانه ی خودش پای هفت سین نباشد تا سال دیگر از خانه اش آواره خواهد بود ... » صادق هدایت . نیرنگستان . صفحه ی 109

   « بنابر باور های عامه ، اگر کسی در سر سال و تحویل سال کهنه در خانه و بر سر سفره نوروزی حضور نداشته باشد،  تا آخر سال از خانه و خانواده دور و آواره ، و از یاری خدا وفَرَوَرها و دعای خیر روان درگذشتگان محروم خواهد بود . » (بلوکباشی، 1392: ص53)

  درهنگام تحویل سال، هرکسی هردعایی کند ، مستجاب می شود . نقل است که در شب عید ، یک نفرنشسته بود و چون زمان دقیق تحویل سال را نمی دانست ، قصد کرد تمام شب را پیوسته دعا کند و بگوید  : «پُر ِفِدَه میش ، پُر ِفِدَه میش» (یعنی حیاط پر از گوسفند شود) از قضا  ، نیمه های شب و درست در هنگام تحویل سال ، خواب آلود شده و چرت زنان  این دعا را تکرار می کند اما در همان لحظه ی حساس که سال تحویل می شود ، او به جای میش، می گوید میخ . پس از آن نیز به خواب می رود . صبح  عید که ازخواب بر می خیزد ، متوجه می شود که  تمام حیاطش لبریز از میخ است .   سال نوکه تحویل شد ، نباید هیچ چیز شکسته ای اعم از ظروف یا حتی طلای شکسته ای درخانه وجود داشته باشد . به همین جهت پیش تر ، اشیای قیمتی را تعمیر می کردند و اشیای ارزان قیمت را نیز بیرون می ریختند . صبح روز عید نوروز ، طبق سنتی دیرینه و نانوشته ، درهرخانه ای مرغی- مرغ محلی- را می گرفتند و سر می بریدند . همان موقع آن را پاک می کردند . پایش را می بریدند و به کودکان می دادند . کودکان نیز پای غضروفی مرغ را در چالهی آتش می انداختند و هنگامی که می پخت ، آن را به دندان می کشیدند و دقایق زیادی با آن در گیر می شدند که حاصل آن ، سیاه شدن اطراف لبان تا روی گونه های کودکان بر اثر خاکستر بود . زنان نیز هر کدام از وظایف خود را به ترتیب انجام می دادند تا ظهر هنگام فرا برسد . این کار در نوروز بدون استثنا در در فقیرترین خانه ها  تا خانه ی خوانین و کدخدایان انجام می شد . با این کار ،  برای آغازسال، خین ریزون (خون ریزان) می کردند تا هم بلا وآفات را دورکنند و هم تمام مردم روستا ، بدون استثنا ، آن روز ناهارشان  مرغ باشد .   در ایام نوروز، مردم تحول آمدن بهار و باز زایی طبیعت  را با واکنش های رمز گونه و نمادین ، در مجموعه ای از رفتارهای آئینی باز می نمایانند . کنش های مردم در آئین پاک سازی و وداع نمادین با سال کهنه و سیاهی ها و آلودگی های آن با راه افتادن «آتش افروز» یا «حاجی فیروزه» در گذرگاه های مردم ، «خانه تکانی» گندزدایی از محیط زیست ، معطر کردن فضای خانه ، تطهیر و نو کردن جامه و اسباب و اشیای زندگی ، رویاندن سبزه و مانند آنها تجلی و نمود می یابد . (همان، ص48) از جمله باور ها این است که معتقد بودند  هرگاه عید نوروز ، در روز دوشنبه واقع شود ، باید خانه ی یهودیان غارت بشود 

توضیح : این کتاب به زودی به چاپ خواهد رسید      .