نگاهي به يك سنت قديمي
در جريان روزمره و تعامل با اطرافيان، بسياري ازاوقات با آداب ورسوم خاصي مواجهه ميشويم که يابا آن به خوبي آشنا هستيم و بارها آن را ديده ايم يا اينکه براي اولين بار است که با چنين رسمي برخورد ميکنيم و برايمان تازگي دارد. دردوصورت به علت عادت ما به برخورد با رسومات وت کرار آنها، کمتر حس کنجکاوي ما در مورد علت برپايي چنين مراسمي تحريک ميشود و کمتر پيش ميآيد که به دنبال چرايي انجام چيني آدابي باشيم.
اين درحالي است که برگزاري بسياري از رسوم مختلف، ريشه درپيشينه و باورهاي ما دارد و دانستن آنها خالي از لطف نيست.

عقيقه، رسم يا سنت
يکي از مراسمي که در بسياري از نقاط ايران برگزار ميشود، مراسم عقيقه است. اين جشن، از آيينهاي شادي مرتبط با تولد کودکان است که ريشه در باورهاي مردم نيز دارد. در روزگاران گذشته به علت نوع زندگي دشوار بسياري از خانوادههاي ايراني، نياز آنها به نيروي کار و نبود کارهاي مناسب دختران، بيشتر مردم در آرزوي پسردار شدن بودند که البته اين مساله همچنان دربعضي از نقاط ايران وجود دارد.
درنظر آنها گله داري، کشاورزي، ماهيگيري و کارهايي نبود که دختران توان انجام آن را داشته باشند. به همين دليل عده اي براي پسردارشدن براساس باورها و اعتقاداتي که داشتند، کارهاي انجام ميدادند که به مرور زمان، جنبه آئيني و اعتقادي پيدا کرد. به اين ترتيب که آنها نذر ميکردند که اگر فرزندشان پسر شود، گوسفند، بز يا شتري راقرباني کنند و با گوشت آن، آبگوشتي بپزند و بين مردم تقسيم کنند.
البته بسته به سطح مالي خانواده، نوع حيوان قرباني هم فرق ميکرد. در مواقعي نيز خانوادهها براي سلامتي فرزندان، يابراي از بين بردن امراض و بيماريهايي که کودکانشان به آن دچار ميشدند، چنين نذري ميکردند. عقيقه به طور معمول، گوشت گوسفند، شت ريا بز بود و صاحبخانه، مقدار قابل توجهي از اين گوشت را که بيشتر اوقات، دل و جگر حيوان ذبح شده بود، به قابله اي که بچه را به دنيا آورده بود، ميداد.

بلا به دور!
علاوه بر آروزي پسردار شدن، طبق اين رسم، بعضي ازخانوادهها براي آنکه کودکشان از قضا و بلا دور باشد نيز گوسفندي را برايش ذبح ميکردند. اين گوسفند بايد شرايط خاصي داشته باشد. رنگش بايد سياه باشد و سنش هم از دو سال بيشتر نباشد. همچنين نبايد آسيب ديده، لاغروکور باشد! سپس با گوشت اين گوسفند آبگوشتي ميپختند، تمام همسايهها را از کوچک و بزرگ دعوت ميکردند و با آبگوشت از آنها پذيرايي ميکردند. دربعضي مواقع نيز، اين آبگوشت را بدون ميهماني دادن بين همسايهها، توزيع ميکردند.

خوردن آبگوشت براي پدر و مادر ممنوع!
افرادي که آبگوشت عقيقه را ميخورند، لازم نيست که حتماّ از مردم فقير باشند اما بيشتر اوقات صاحب مراسم، براي ثواب بيشتر، غذا را فقط به افراد مستحق ميداد. البته جالب است بدانيد پدر ومادر و خانواده بچه اي که برايش عقيقه نذر کرده اند نبايد از گوشت عقيقه بخورند.

کاکل زري
ازجمله کارهايي که در اين مراسم انجام ميدهند، تراشيدن موي کودکي است که برايش عقيقه نذر کرده اند. به اين ترتيب، موي بچه را ميتراشيدند و در بعضي مواقع، تنها کاکلي در جلوي سرش باقي ميگذاشتند. دربيشتر مواقع همين کاکل يا موي جلوي پيشاني را هم ميتراشيدند و بعد حيوان عقيقه راميکشتند.


ازجمله اعمال ديگري که براي اين مراسم انجام ميشود، اين است که پوست گوسفند قرباني شده را که خشک و سفت شده است، نرم و قابل استفاده ميکنند و در قالب سجاده اي براي نماز خواندن به مسجد اهدا ميکنند. امروزه اين آبگوشت به عنوان نوعي نذري پخته ميشود وکمتر تاکيد بر پسر دار شدن درآن به چشم ميخورد. مراسم عقيقه و مواردي که بايد درآن رعايت شود، در برخي از احاديث و روايات اسلامي هم مورد اشاره قرار گرفته است.

سنتها ادامه دارد
عقيقه دربعضي ازنقاط ايران باهمان شدت روزگاران گذشته برگزار ميشود. اصفهان، شيراز، کرمان، مشهد و به خصوص، روستاي جندق که از توابع استان اصفهان است، مکانهايي هستند که اين مراسم را مطابق با همان شيوههاي مرسوم گذشته برگزار ميکنند. کيفيت برگزاري اين مراسم در شهرهاي مختلف متفاوت است. مثلاّ، دربعضي ازنقاط، مردم جشن عقيقه را تاپيش از10 سالگي براي فرزندان خود ميگيرند ودر برخي مناطق ديگر، بلافاصله بعد ازتولد نوزاد اين جشن برپا ميشود.

حرف آخر
اگر برپايي اين مراسم به نظر شما جالب آمده وبه ياد نميآوريد که خانواده تان چنين مراسمي براي شما برگزار نکرده باشند، ميتوانيد در هر سني که هستيد براي خود آبگوشت عقيقه بپزيد و همسايهها و دوستان را ميهمان کنيد! لازم به ذكر است كه برخي عقيقه را تنها مختص به فرزندان پسر نميدانند و براي تمامي فرزندان اين رسم رابه جا ميآورند.